Những hạn chế

Theo thống kê của Cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường, Bộ Công an, trong 9 tháng năm 2025, các đơn vị trong ngành Công an đã phát hiện, đấu tranh, xử lý 4.752 vụ vi phạm pháp luật về an toàn thực phẩm (tăng 21,2% so năm trước), trong đó khởi tố 44 vụ với hơn 200 bị can; xử phạt vi phạm hành chính 4.411 vụ với tổng tiền phạt vi phạm hành chính hơn 32 tỷ đồng (tăng 319% so cùng kỳ năm 2024).

Thực tế, công tác quản lý an toàn thực phẩm hiện nay được phân công cho ba bộ: Bộ Y tế, Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Trong đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường quản lý theo chuỗi: sản xuất thuộc lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi do Cục Thú y quản lý, còn thủy sản thuộc Cục Thủy sản.

Ảnh minh họa

Theo ông Nguyễn Quý Dương - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đối với lĩnh vực trồng trọt, khâu sản xuất là yếu tố quan trọng nhất trong bảo đảm an toàn thực phẩm. Việt Nam hiện có khoảng 10 triệu hộ nông dân với diện tích rau 1,15 triệu ha và cây ăn quả khoảng 1,3 triệu ha. Nguồn cung này không chỉ phục vụ tiêu dùng trong nước mà còn dành cho xuất khẩu, nên chất lượng sản phẩm luôn được cả người tiêu dùng nội địa và các thị trường nhập khẩu đặc biệt quan tâm.

“Muốn có thực phẩm an toàn thì gốc rễ phải bắt đầu từ sản xuất. Từ năm 2008, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành quy định và khuyến khích sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, sau đó Chính phủ cũng có chính sách hỗ trợ. Hiện nay, có hai hệ thống chứng nhận chính là VietGAP và GlobalGAP, tuy nhiên, đây không phải là quy định bắt buộc mà chỉ mang tính khuyến khích, theo hướng thúc đẩy sản xuất an toàn, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường sinh thái. Vì vậy, diện tích sản xuất theo tiêu chuẩn hiện nay còn rất khiêm tốn”, ông Dương chia sẻ.

Trong khi đó, liên quan đến công tác quản lý của Bộ Công Thương, đại diện Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cũng cho biết, đến cuối năm 2024 cả nước có 8.274 chợ, 276 trung tâm thương mại và 1.293 siêu thị. Trong đó, siêu thị và trung tâm thương mại thường thuộc doanh nghiệp, tập đoàn lớn nên công tác bảo đảm an toàn thực phẩm được thực hiện nghiêm túc nhằm bảo vệ thương hiệu.

Ngược lại, tại chợ truyền thống, phần lớn cơ sở kinh doanh là hộ nhỏ lẻ, nhiều nơi chưa đáp ứng đầy đủ điều kiện an toàn thực phẩm. Các mặt hàng chủ yếu là thực phẩm tươi sống, việc truy xuất nguồn gốc còn hạn chế, trong khi kiến thức về an toàn thực phẩm của tiểu thương chưa đồng đều.

Loay hoay truy xuất nguồn gốc

Theo ông Nguyễn Quý Dương - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, với Việt Nam, sản xuất nhỏ lẻ là thực tế khó thay đổi trong ngắn hạn. Do đó, giải pháp cần thiết là khuyến khích nông dân tham gia vào các nhóm, hợp tác xã, để cùng xây dựng thương hiệu chung, gắn với mã số vùng trồng, bao bì và truy xuất rõ ràng. Sản phẩm có thể tiêu thụ ở chợ truyền thống, siêu thị hay kênh bán lẻ hiện đại, nhưng phải bảo đảm chất lượng và trách nhiệm của người sản xuất.

Để làm được, cần kết hợp đồng bộ nhiều yếu tố: chính sách giám sát và chế tài đủ mạnh, liên kết sản xuất - tiêu thụ, đồng thời đẩy mạnh truyền thông nhằm thay đổi nhận thức người tiêu dùng...

Đồng quan điểm, bà Trần Thị Dung - Phó Chủ tịch kiêm Trưởng ban Kiểm tra Hội Bảo vệ người tiêu dùng cho rằng, về hệ thống luật pháp cần hoàn chỉnh, có tiêu chuẩn, quy chuẩn minh bạch và bao trùm; về hệ thống kiểm tra giám sát, quản lý nhà nước đang theo hướng pháp trị và đức trị. Yêu cầu tối thiểu hàng hoá ra thị trường bắt buộc phải ghi nhãn mác…

“Một số cơ quan Nhà nước hiện nay chưa quyết tâm làm an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng nội địa. Khi chúng ta làm xuất khẩu hoa quả sang Trung Quốc và các nước thì yêu cầu phải có vùng trồng. Tại sao chúng ta không làm vùng trồng cho sản xuất trong nước?”, vị này bày tỏ.

Liên quan đến vấn đề này, trước đó, về hoàn thiện thể chế, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long yêu cầu Bộ Y tế tập trung cao độ để hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật, nhất là dự thảo Luật An toàn thực phẩm (sửa đổi) và Nghị định thay thế Nghị định 15/2018/NĐ-CP và Nghị quyết của Chính phủ quy định về đăng ký, công bố sản phẩm thực phẩm.

Các bộ, ngành theo chức năng, nhiệm vụ được giao, ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn về an toàn thực phẩm để làm căn cứ so sánh, công khai cho xã hội giám sát; tập trung xây dựng cơ sở dữ liệu chuyên ngành an toàn thực phẩm.

Cần tăng tần suất hậu kiểm an toàn thực phẩm, nếu phát hiện vấn đề mà không xử lý được thì chuyển cơ quan có quyền lực mạnh hơn, bao gồm cơ quan thanh tra và công an. 

Theo Doanh nghiệp & Thương hiệu