Cá sỉnh Nậm Thia không chỉ là món ăn vô cùng quý giá trong bữa cơm thường ngày của người Thái Tây Bắc, mà còn là đặc sản đắt giá đối với người dân Mường Lò. Bề ngoài nhỏ nhắn của chúng khá giống cá trôi Ấn Độ, khác biệt ở chỗ môi của cá sỉnh Nậm Thia hơi dày và có màu đen xanh.

Bắt đầu vào mùa sinh nở, cá sỉnh Nậm Thia thường bơi ngược về thượng nguồn nhằm giao duyên và đẻ trứng để bảo tồn nòi giống. Dòng nước xiết đẩy lũ cá sỉnh Nậm Thia con về vị trí dòng chảy yếu hơn, vì thế dòng Thia chính là nơi tập trung nhiều cá sỉnh nhất.

Loài cá này xương mềm và ít, đầu nhỏ, mình vừa dài vừa thon, vẩy trắng lăn tăn như hoa bạc, lườn 2 bên ánh xanh. Thịt của chúng đặc biệt ngọt đậm thơm ngon và chắc nịch.

Nếu đã từng nếm qua hương vị của khoai tím Lục Yên, mận tam hoa Mù Cang Chải, bưởi Đại Minh... thì cá sỉnh Nậm Thia cũng là đặc sản độc đáo của vùng đất này mà bạn rất nên thử đấy nhé.

Cá sỉnh Nậm Thia không hề dễ bắt, bởi chúng thích sống tại những khu vực có dòng nước chảy xiết, chưa kể chúng bơi rất khoẻ và còn đánh động nhanh. Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể đánh bắt cá sỉnh Nậm Thia bởi nhiều cách:

Đi câu – Cách đánh bắt truyền thống: Người dân sẽ thả mồi câu cá bằng giun đỏ nguyên con, tìm thấy nhiều ven bờ suối.

Quăng chài cũng là cách người dân sẽ dùng để đánh bắt cá sỉnh Nậm Thia. Cần 2 người cùng ngồi trên bè mảng bằng tre trôi dòng nước mới có thể quăng chài. 1 người chèo, 1 người quăng, tập trung vào vùng nhiều cá nhất. Tuy nhiên, “chuôm đá” vẫn là phương pháp độc đáo nhất để bắt cá sỉnh.

Ông Lò Văn Pổn ở bản Phán Thượng, xã Nghĩa Lợi, thị xã Nghĩa Lộ (Yên Bái) là người có kinh nghiệm nhất trong bản săn loài cá sỉnh. Ông cho biết, để bắt được cá sỉnh không phải dễ dàng, bởi đây là loài cá rất khỏe, thích sống nơi nước chảy xiết, sợ tiếng động lạ.... người đi bắt cá phải thao tác nhuần nhuyễn, người ngồi sau điều khiển mảng, người trước lựa dòng chảy quan sát nơi cá sỉnh ăn để quăng chài...

Ông Lò Văn Pổn kể: Hồi trước, nước suối Nậm Thia chảy xiết, cá nhiều, người dân trong bản bắt cá bằng “chuôm đá”. Lựa những nơi cá sỉnh tập trung đông, cánh đàn ông dìm mình trong dòng nước xếp những hòn đá lại thành đống, sao cho tạo nhiều khe, nhiều hốc và các “chuôm” này không to quá một vòng chài.

Để nhử cá, người ta còn bỏ vào đó xương trâu, bò. Sau vài cơn lũ cá về tập trung ẩn náu đã nhiều, cả phường chài tập trung căng một đoạn dây vắt qua suối, cách một mét lại buộc bẹ chuối tươi, rồi hò nhau xua đuổi cá từ phía hạ lưu lên. Thấy động, cá lao lên phía thượng nguồn, gặp vật lạ là các bẹ chuối lấp lánh, cá chui vào các “chuôm” ẩn trốn.

Chỉ chờ có thế, chài được quăng xuống quây kín lấy các “chuôm”, dìm kín chân chì không cho cá lọt ra ngoài, rồi từ từ dỡ từng viên đá ra. Hết chỗ trú, cá sỉnh chỉ còn đợi người bắt lên bờ, có “chuôm” được 4-5kg cá sỉnh. Cách làm này không những được nhiều cá mà còn thú vị là tập trung đông người bắt, tạo một nét sinh hoạt truyền thống của người Thái nơi này.

Món ngon làm từ cá sỉnh Nậm Thia

Sau khi bắt cá sỉnh Nậm Thia xong thì sẽ nhờ đôi bàn tay nội trợ khéo léo của người con gái Thái để làm nên nhiều món ngon hấp dẫn để tiếp đãi khách quý cũng như trong cả bữa ăn hàng ngày, một điều thú vị nữa là cá sỉnh Nậm Thia thậm chí còn được dùng làm sính lễ nhà trai mang đến nhà gái để hỏi cưới nữa đó.

Cá sỉnh Nậm Thia thường được rán, nướng hoặc hấp… vô cùng đa dạng khi bạn tìm hiểu về ẩm thực người Thái. Để đãi khách, người Thái đặc biệt chế biến cá sỉnh Nậm Thia thành vô số món ăn độc đáo như: Pa nắm (cá mắm), pa khính xổm (cá chua hay cá sấy gác bếp)…

Không thể không kể đến “Pa kính pỉnh”: Món ăn này dùng cá sỉnh tươi, thoa chút muối, kẹp bằng gắp tre nướng than hồng đến khi nào mỡ cá chảy ra, cháy xèo xèo trên than, mình cá chuyển vàng là có thể dùng ngay được. Pa kính pỉnh mà chấm muối với chanh, gừng, hạt sen… là hết bài luôn.

“Pa móoc” cũng là món ăn độc lạ làm từ cá sỉnh Nậm Thai rất đáng để thử đấy. Cá sỉnh sau khi làm sạch vảy, ruột thì bạn sẽ cho các loại gia vị quen thuộc như chanh, muối, gừng, hạt sản… vào bụng cá rồI dùng lạt buộc lại. Cá lúc này được bọc trong nhiều lớp lá chuối và đem vùi vào tro than. Thời điểm chờ cá chín, người dân sẽ cùng trò chuyện với khách khứa và nhâm nhi vài ly rượu. Món ăn béo ngậy, bùi bùi và thơm ngào ngạt mùi gia vị này sẽ khiến bạn thưởng thức một lần là nhớ mãi khôn nguôi.

Có thể thấy cá sỉnh Nậm Thia được cả người dân Mường Lò và các tín đồ ẩm thực ưa thích. Cá sỉnh tuy bé nhỏ nhưng sức hấp dẫn của những món ăn chế biến từ loài cá này lại thơm ngon và bổ dưỡng cực ấn tượng. Đến Yên Bái thì đừng chần chừ mà thưởng thức ngay đặc sản quý giá này nhé.  

Theo Doanh nghiệp & Thương hiệu