Bộ Nông nghiệp và Môi trường và Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam (VIETRISA) vừa phối hợp tổ chức Hội thảo “Giải pháp thúc đẩy liên kết thực hiện Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030” (gọi tắt là Đề án 1 triệu ha).

Tại hội thảo, ông Lê Văn Thiệt, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết, thực hiện chủ trương xuống giống sớm để né hạn mặn, trong vụ đông xuân 2024-2025 ở ĐBSCL, nông dân đã tập trung xuống giống từ tháng 10/2024. Vì vậy, vụ đông xuân 2024-2025 được thu hoạch sớm hơn so với vụ đông xuân trước. Cụ thể, đến ngày 4/3, các tỉnh ĐBSCL đã thu hoạch được gần 608 nghìn ha, cao hơn gần 33 nghìn ha so với vụ đông xuân 2023-2024. Dự kiến hết tháng 3, sẽ cơ bản thu hoạch xong vụ đông xuân 2024-2025.

Theo tính toán của Cục Trồng trọt (cũ), trong tháng 1 và 2 năm 2025, lượng gạo dành cho xuất khẩu là hơn 1,5 triệu tấn. Trong khi đó, đến hết tháng 2, lượng gạo xuất khẩu mới đạt 1,1 triệu tấn.

Giá gạo xuất khẩu của Việt Nam trong 2 tháng đầu năm nay đang giảm khá nhiều. Nếu như trong năm 2024, giá gạo xuất khẩu bình quân 627 USD/tấn, thì 2 tháng đầu năm nay chỉ còn 533,6 USD/tấn.

Trước tình hình đó, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã nêu ra một số giải pháp cụ thể để phát triển ổn định, bền vững ngành hàng lúa gạo trong thời gian tới. Trong đó, cần tiếp tục tập trung chỉ đạo triển khai có hiệu quả Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu ha lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030”, đặc biệt là chỉ đạo đẩy mạnh nhân rộng mô hình sản xuất lúa giảm phát thải để giảm chi phí cho nông dân.

Về các mô hình sản xuất lúa giảm phát thải để giảm chi phí cho nông dân, TS Trần Minh Hải, Phó Chủ tịch VIETRISA, cho biết, từ năm 2024 đến nay, Hiệp hội và các đối tác đã triển khai 7 mô hình thí điểm canh tác lúa giảm phát thải ở ĐBSCL, gồm: 43,1ha của HTX Tiến Thuận, huyện Vĩnh Thạnh, TP Cần Thơ; 43,1ha của HTX Thắng Lợi, huyện Tháp Mười, Đồng Tháp; 50ha ở HTX Phước Hảo, huyện Châu Thành, Trà Vinh; 48,4ha ở HTX Phát Tài, huyện Châu Thành, Trà Vinh; 50ha ở HTX Hưng Lợi, huyện Long Phú, Sóc Trăng; 43,1ha của HTX Dịch vụ nông nghiệp Thanh niên Phú Hòa, huyện Tân Hiệp, Kiên Giang; 10,8ha của HTX Tôm - Cua - Lúa Thạnh An, huyện An Minh, Kiên Giang. Các mô hình đều áp dụng cơ giới hóa trong gieo sạ, thực hiện thu gom rơm để sản xuất nấm rơm hoặc làm phân bón.

TS Trần Minh Hải đánh giá, từ thực tế triển khai 7 mô hình thí điểm, cho thấy, một số vấn đề được coi là khó thực hiện, đều đã được giải quyết. Cụ thể, lâu nay, trong sản xuất lúa ở ĐBSCL, vấn đề khó nhất là thay đổi nhận thức của nông dân trong việc giảm lượng lúa giống, thì các mô hình đã thực hiện được với lượng lúa giống giảm từ 30-80 kg/ha.

Nhờ giảm mạnh lượng hạt giống nên số lần phun thuốc cũng giảm mạnh, từ 1-4 lần, lượng phân bón cũng giảm, trong khi năng suất ở đa số mô hình cao hơn so với các ruộng lúa sản xuất thông thường. Nhờ vậy, nông dân tăng được lợi nhuận từ 5,6 đến 17,6 triệu đồng/ha (tùy theo loại giống).

Một vấn đề khác là giải pháp tưới ướt - khô xen kẽ để giảm phát thải trong canh tác lúa, thì với sự hợp tác của Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế (IRRI) cùng một số tổ chức khác, toàn bộ 7 mô hình đã thực hiện được việc tưới ướt - khô xen kẽ ít nhất 1 lần/vụ mà không ảnh hưởng tới sự sinh trưởng của cây lúa. Bên cạnh đó, IRRI và các tổ chức khác cũng đã tiến hành đo lường thành công lượng khí CO2 được cắt giảm tại các mô hình.

Kết quả chung cho thấy so với các ruộng sản xuất theo phương pháp thông thường, các mô hình thí điểm canh tác lúa giảm phát thải đã giúp giảm lượng giống bình quân 50%, phân bón giảm 30%, thuốc bảo vệ thực vật giảm 30%; giảm 5% đổ ngã, tổn thất sau thu hoạch. Bình quân mỗi ha tăng thêm lợi nhuận từ 5 triệu đồng/vụ trở lên. Đặc biệt, ngoài những hiệu quả về kinh tế, mỗi ha trong các mô hình thí điểm còn giảm phát thải bình quân 5 tấn CO2/vụ.